اطلاعیه مهم

توجه: از این پس ما را در آدرس جدیدمان در بلاگ بیان دنبال کنید

استادان علیه تقلب :: pap.blog.ir

۱۳۸۸ اردیبهشت ۸, سه‌شنبه

دانشگاههای غیردولتی، مقالات علمی و نحوه وابستگی مولفان


در ابتدا لازم به ذکر است که نویسنده متن از حساسیت همکاران به موضوعی که طرح می­شود آگاه است ولی با استناد به جمله­ای که در ضلع بالای سمت راست این وبلاگ نوشته شده است ورود به آن را علی­رغم همه حساسیت­ها لازم می­داند. جمله مذکور همانطور که ملاحظه می­فرمائید چیزی جز این نیست که:

این بلاگ به همت تعدادی از استادان دانشگاه‌های کشور ایجاد شده است و هدف آن مبارزه با تخلف یا تقلب علمی در دانشگاه‌ها چه از سوی دانش‌جویان و چه از سوی اندکی از اعضای هیات علمی است. متاسفانه ما شاهد گسترش حرکت‌های غیر اخلاقی در فضای علمی کشور هستیم که با انگیزه‌هایی چون اخذ مدرک یا ارتقای مرتبه‌ی دانشگاهی صورت می‌گیرتد.

تنها چند سال پس از تاسیس دانشگاه آزاد و ارتقاء فعالیت­های این دانشگاه به سطوح مختلف تحصیلات تکمیلی، مجموعه آموزش عالی کشور با پدیده جدیدی به­نام اعلام کاذب وابستگی مولفان در مقالات و گزارشات علمی مستخرج از فعالیت آنان در دانشگاه آزاد به نام دانشگاه­های دولتی روبرو گردید. روشنتر اینکه اساتیدی که در دانشگاه­های دولتی مشغولند مقالات علمی مستخرج از انجام فعالیت­های پژوهشی و یا راهنمایی دانشجویان خود در دانشگاه آزاد (ویا سایر موسسات آموزش عالی غیردولتی) را به طور کاذب با درج وابستگی خود به دانشگاه دولتی محل اشتغال اصلی اعلام می­نمایند تا از مزایای مترتب بر آن (مانند اعتبارات تحقیقاتی، پایه­های سالیانه، ارتقاء مرتبه و .....) بهره­مند گردند. اگرچه سیستم آموزش عالی کشورمان در مقایسه با روش­های متداول جهانی نکات و موارد منحصر به فرد کم ندارد ولی بی­اغراق شاید برای چنین موردی نمونه نظیری در هیچ­کجای دنیا نتوان یافت. به نظر می­رسد علی­رغم گرم و سرد شدن نوع روابط بین وزارتخانه متصدی امر آموزش عالی و دانشگاه آزاد در طی سالیان گذشته یک نوع توافق پنهانی در مجموعه آموزش عالی کشور در این خصوص وجود دارد وگرنه چگونه می­توان فعالیت­هایی را که هیچ سابقه­ای در یک دانشگاه ندارد به نام آن ثبت نمود در حالیکه صاحب اصلی اثر (به­طور مثال دانشگاه آزاد) نسبت به چنین دستبردی معترض نباشد؟

نویسنده این سطور اگرچه شخصا حضور اعضاء هئیت علمی در مراکز آموزشی متعدد به ویژه نوع آزاد آن را که غالبا بدون کسب مجوز از دانشگاه مرجع صورت می­گیرد مجاز به­شمار نمی­آورد ولی با علم به بسیاری از مشکلات رویاروی اعضاء هئیت علمی به ویژه تنگناهای مالی اصولا خود را واجد صلاحیت لازم برای داوری و یا تقبیح چنین فعالیت­هایی نمی­داند. ولی جدای از این مشکل کلی، واقعیت این است که لااقل این بخش از کار یعنی انتساب کاذب مقاله به دانشگاه دیگر فاقد توجیه اخلاقی بوده و در واقع به باور نویسنده می­توان بنا به دلایل زیر آن را مصداق نوعی تقلب دانسته و خواستار مقابله با آن شد.

1- وابستگی مولفین (Affiliation) یک کار تحقیقاتی اصولا بر اساس محل انجام کار و نحوه حمایت مالی و لجستیکی از آن بر اساس فعالیت­های ثبت شده در آن موسسه مانند پروژه­های تحقیقاتی و یا تحصیلات تکمیلی تعیین می­گردد. بدیهی است در صورتیکه اساتید دانشگاه­ها با کسب مجوز از موسسه­ای که در آن رسما مشغول کارند در سازمان دیگری نیز فعال باشند می­توان نتایج حاصله از فعالیت آنان را به نام دو موسسه ثبت نمود زیرا در این حالت لااقل سرمایه­ای به صورت نیروی انسانی محقق از سوی یک دانشگاه در اختیار دانشگاه دیگر گذاشته شده است در حالیکه این امر در فعالیت اغلب همکاران در دانشگاه آزاد و یا دانشگاه­های غیردولتی موضوعیت نداشته و آنان بدون کسب چنین مجوزهایی در فعالیت­های آموزشی و پژوهشی انجام شده در دانشگاه­های غیردولتی شرکت می­نمایند و به­طور طبیعی چنین فعالیت­هایی از نگاه دانشگاه محل خدمت وی غیر رسمی (شاید هم غیر قانونی) می­باشد. تعجب­آور است که در چنین شرایطی نام موسسه­ای ذکر شود که در تکوین اثر هیچ نقشی (به جز برهم گذاشتن چشم!) نداشته­است.

2- اصولا اساتید دانشگاه­ها از مهمترین گروه­های مرجع در هر جامعه­ای محسوب می­شوند و این امر علاوه بر امتیازات اجتماعی مانند احترام و تکریم آحاد جامعه به آنان محدودیت­هایی را نیز فراهم آورده است. به­طور مثال یک استاد دانشگاه به دلیل برخورداری از چنین موقعیتی مجاز نیست به دروغ به فعالیت­هایی اشاره نماید که اصولا در موسسه محل اشتغال وی انجام نشده است. تردیدی نیست که این امر بدآموزی­های بسیاری را برای مخاطبین و همکاران پروژه که غالبا دانشجویان هستند دارد که از آن نمی­توان به سادگی گذشت.

3- ظاهرا با توجه به سیاست­های چند سال اخیر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، کمیت مقالات منتشر شده توسط دانشگاه­ها در تخصیص بودجه و اثبات شایستگی­های علمی آنان (مانند تعیین دانشگاه­های شاخص و بلایای نظیر!) آنچنان مهم بوده­است که این موسسات با وقوف به تملک بعضی از کارهای تحقیقاتی مورد ادعا به سایر موسسات مانند دانشگاه آزاد، اینگونه مقالات را در لیست فعالیت خود می­پذیرند و به­نام عضو هئیت علمی ثبت می­نمایند. به بیان واضح­تر کاری که هزینه­های انجام آن توسط مرکز آموزشی دیگری پرداخت شده است به کذب به­نام موسسه­ای که هیچ نقش در آن نداشته است ثبت می­گردد.

درهرحال همانگونه که در مقدمه این نوشتار تاکید گردید نویسنده متن به دنبال طرح موضوع حسن و قبح حضور همکاران در دانشگاه­های آزاد و یا غیردولتی نیست ولی به­نظر می­رسد می­توان راهکارهایی را برای رفع این مشکل منحصربفرد در سیستم آموزش عالی کشور که از مصادیق تقلب (یا تخلف) محسوب می­شود یافت. در واقع در صورتیکه مرتبه علمی همکاران در موسساتی که در آن فعالیت می­نمایند مستقل از یکدیگر باشد و نتایج کارهای انجام شده در یک مرکز را نتوان در دانشگاه دیگر ادعا نمود شاید بتوان از استمرار این کار خلاف جلوگیری نمود. به بیان دیگر بر اساس این پیشنهاد استناد به کارهای انجام شده در دانشگاه­های غیردولتی نمی­تواند در دانشگاه­های دولتی امتیازی داشته باشد (لااقل اگر امتیاز منفی برای آن درنظر گرفته نشود) در حالیکه می­توان به آنان متناسب با نوع رابطه استخدامی (به­طور مثال پاره وقت، نیمه وقت و تمام وقت!) در دانشگاه غیردولتی استناد نمود و حتی تقاضای ارتقاء رتبه داشت. شاید نتیجه این امر چندان نامناسب نیز نباشد زیرا با توجه به استانداردهای متفاوت در بررسی تقاضاهای ارتقاء مرتبه در موسسات آموزش عالی کشور بسیار جالب خواهد بود که فردی در محل اشتغال دولتی خود در مرتبه استادیاری و در دانشگاه غیردولتی در مرتبه دانشیاری و یا استادی باشد (یابالعکس). توجه دارید که قبلا در خصوص منحصر بفرد بودن بعضی موارد در سیستم آموزش عالی کشور تاکید شده بود و راهکار جدید را نیز می­توان در همان راستا توجیه نمود!

در هرحال شاید به این طریق بتوان از:

- ثبت اثر انجام شده در یک موسسه آموزش عالی غیردولتی به­نام یک مرکز دانشگاهی دولتی (و بالعکس)،

- تضییع حقوق همکارانی که بنا به هر دلیلی تمایل به فعالیت در دانشگاه­های غیردولتی ندارند و یا اصولا از آنان دعوت نمی­گردد،

و در نهایت ایجاد شبهه کاذب در همکاری بین موسسات آموزش عالی دولتی و غیردولتی (اخیرا بعضی از همکاران آنچنان این موسسات را شریک­المال فرض نموده­اند که بدون کسب مجوز، در نام مولفین مقالات خود لیست بالا بلندی شامل دانشجویان دانشگاه­های دولتی و آزاد را همزمان درج می­نمایند!) جلوگیری نمود.

سید حسین امیرشاهی

hamirsha@aut.ac.ir